Αν και η νευρολογία έχει πραγματοποιήσει άλματα στη διάρκεια του τελευταίου αιώνα όσο αφορά στην κατανόηση των παθογενετικών μηχανισμών πολλών νόσων (παθήσεων), η προσπάθεια αιτιολογικής θεραπείας της άνοιας και αρκετών ακόμη σημαντικών διαταραχών δεν έχει ως τώρα αποδώσει καρπούς. Λέγοντας αιτιολογική θεραπεία, εννοούμε ένα φάρμακο ή μια παρέμβαση που διορθώνει το αίτιο της νόσου και συνεπώς σταματά την περαιτέρω εξέλιξη, αναστρέφοντας ενδεχομένως και τα ως τότε συμπτώματα. Δυστυχώς, εκτός από τις λίγες περιπτώσεις που η άνοια οφείλεται σε κάποιο σαφή εξωτερικό παράγοντα, π.χ. υπολειτουργία του θυρεοειδούς αδένα ή έλλειψη κάποιας βιταμίνης, που μπορεί να βελτιωθεί με τη χορήγηση της ουσίας που λείπει, συνήθως αρκούμαστε σε παρεμβάσεις που σκοπό έχουν απλώς την ανακούφιση των συμπτωμάτων του πάσχοντα και μαζί των φροντιστών του.

Έτσι, πέρα από αυτή καθαυτή τη νοητική έκπτωση, διάφορα προβλήματα που εμφανίζονται κατά την εξέλιξη της άνοιας, όπως η αϋπνία, η κατάθλιψη, η ανορεξία, το άγχος, η υπερκινητικότητα, ο εκνευρισμός, η επιθετικότητα, η καχυποψία, οι ψευδαισθήσεις και άλλα ψυχιατρικά συμπτώματα, αντιμετωπίζονται όσο είναι δυνατό με μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις, αν και τελικά οι περισσότεροι ασθενείς θα χρειαστεί να λάβουν και την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Ανάμεσα στα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι τα αντικαταθλιπτικά, τα υπνωτικά, ορισμένα ηρεμιστικά κτλ. Αξίζει, ωστόσο, πάντοτε να προηγείται μια προσπάθεια εκ μέρους των φροντιστών να καταλάβουν τι είναι αυτό που ενοχλεί τον ασθενή και οδηγεί στις διαταραχές συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, αιτία εκνευρισμού και άρνησης συνεργασίας μπορεί να είναι η αλλαγή περιβάλλοντος ή φροντιστή, η εισαγωγή σε νοσοκομείο, η πίεση να σιτιστεί, να πλυθεί ή να ντυθεί, οι αλλαγές στη φαρμακευτική αγωγή, η ύπαρξη λοίμωξης, τα προβλήματα όρασης και ακοής κτλ. Δεν υπάρχει χρυσή λύση για αυτά τα προβλήματα, συνιστάται όμως η προσέγγιση του ασθενούς με άνοια να γίνεται με υπομονή, μεθοδικότητα και σεβασμό. Και όταν καταστεί αναγκαία η φαρμακευτική θεραπεία (αργά ή γρήγορα, αυτό συμβαίνει για όλους σχεδόν τους πάσχοντες), η χρήση των φαρμάκων πρέπει να γίνεται με φειδώ και πάντοτε υπό τη στενή επίβλεψη του ειδικού νευρολόγου. Στόχος της αγωγής είναι η επαναφορά του ασθενούς –όσο είναι εφικτό– σε υψηλότερο επίπεδο λειτουργικότητας και η διατήρηση αξιοπρεπούς ποιότητας ζωής και όχι, όπως συχνά νομίζουν οι συγγενείς, η φαρμακευτική καταστολή του.

Δεν πρέπει να παραγνωριστεί η σπουδαιότητα της τροποποίησης του άμεσου περιβάλλοντος του ασθενούς, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανοί κίνδυνοι και να αυξηθεί η ασφάλεια. Χρήσιμη είναι η απομάκρυνση ή η ελεγχόμενη πρόσβαση σε αιχμηρά αντικειμένα/εργαλεία και επικίνδυνα χημικά ή στην ηλεκτρική κουζίνα, όπως και η τοποθέτηση «κουπαστής» στους διαδρόμους και χερουλιών στο μπάνιο. Η τακτική φυσικοθεραπεία, εφόσον δεν κουράζει ιδιαίτερα τον ασθενή, βοηθά στην κινητοποίηση, τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική, ενώ και ο γενικός γιατρός ή παθολόγος θα πρέπει να έχει επαφή με τον άρρωστο όσο η νόσος εξελίσσεται, για πρόληψη και αντιμετώπιση πνευμονίας από εισρόφηση, ουρολοιμώξεων, ελκών από την κατάκλιση, φλεβικών θρομβώσεων στα πόδια κτλ.

Η παγκόσμια προσπάθεια για εξεύρεση αιτιολογικών θεραπειών για τις κυριότερες αιτίες άνοιας είναι εντατική. Γνωρίζουμε όμως ότι οι πιο συχνές αιτίες άνοιας έχουν νευροεκφυλιστική αιτιολογία, οφείλονται δηλαδή σε καταστροφή νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο. Όταν γίνουν εμφανή τα πρώτα συμπτώματα στον ασθενή ή τους οικείους του, ήδη η καταστροφή που έχει συντελεστεί μπορεί να είναι αρκετά σημαντική. Αυτό σημαίνει ότι μάλλον η λύση τελικά θα δοθεί με θεραπείες που θα αναστρέφουν την εξέλιξη των νόσων αυτών πολύ νωρίς μετά το ξεκίνημα της παθολογικής διεργασίας στον εγκέφαλο, άρα η έγκαιρη διάγνωση θα αποκτήσει ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Οι επόμενες δεκαετίες αναμένεται ότι θα είναι από τις πιο συναρπαστικές στον τομέα της άνοιας, καθώς ελπίζουμε ότι θα σημαδευτούν από την έλευση των πρώτων πραγματικά αιτιολογικών θεραπειών για τα ανοϊκά σύνδρομα.

Για να παρακολουθήσετε ένα σχετικό βίντεο στο κανάλι μας στο YouTube, πατήστε εδώ.